Του Δημήτρη Ρομποτή*
Εικάζω ότι ως προσωποποίηση του απολύτως «κακού» ο Ιωάννης Μεταξάς έγινε παράδειγμα προς αποφυγήν δια τους «ηγέτας» της υστέρου Μεταπολιτεύσεως εν Ελλάδι. Η αποφασιστικότητα και το αίσθημα ευθύνης σε κρίσιμες στιγμές θεωρείται πλέον αδυναμία και τροχοπέδη για κάθε είδους ανέλιξη (ακόμη κι’αν πρόκειται για απλή …στύση, καθότι όπως έλεγε φίλη δημοσιογράφος «η καλύτερη π…τσα είναι η ξένοιαστη»)! Οταν ο Γκράτσι επέδωσε το τελεσίγραφο τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου, ο Μεταξάς δεν κόλωσε ούτε επιφυλάχτηκε να απαντήση αφού ενημερώση πρώτα τους ανωτέρους του ή τα μέλη της κυβερνήσεως. Εδωσε την απάντηση πάραυτα και ανέλαβε τη σχετική ευθύνη. Αυτό θα έκανε κάθε ηγέτης που σέβεται τη θέση και τον εαυτό του άσχετα με το ποιόν του προτέρου βίου και πολιτείας του. Η άσκηση της ηγεσίας είναι όπως η φοίτηση σε παραδοσιακά εκπαιδευτήρια: μπορεί να είσαι καλός μαθητής όλη τη χρονιά αν αποτύχης όμως στις εξετάσεις την πάτησες! Και οι εξετάσεις που καλείται να δώση ένας ηγέτης δεν έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει καν σχετική προειδοποίηση.
Για την Ελλάδα της ύστερης Μεταπολίτευσης η ηγεσία έχει εκφυλιστεί σε επιβράβευση δημοσιοσχεσίτικης μαεστρίας, επικοινωνιακής δεξιότητας, αποτελεσματικού εσωκομματικού χειρισμού και καλόφερνης προθυμίας να ανταμοίβης ποικιλοτρόπως αυτούς που σε βοήθησαν. Είναι κάτι σαν «τρόφυ γουάιφ», τη δικαιούσαι ως αποτέλεσμα των «αποκτημάτων» σου. Κι’όταν την αποκτήσης, την ηγετική θέση, κύριο μέλημά σου είναι να την κρατήσης όσο περισσότερο γίνεται, όχι να την ασκήσης με πάθος, παίρνοντας ρίσκα κι’αναλαμβάνοντας ευθύνες, εκμεταλλευόμενος την ιερή ευκαιρία να διακονήσης το δημόσιο συμφέρον.
Και είδαμε τί είδους «ηγέτες» παράγει αυτή η «σχολή». Ο Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και ο Υπουργός του Προκόπης Παυλόπουλος αφήσανε την Αθήνα να καταστραφή μπροστά στα μάτια των αστυνομικών που παρατηρούσανε άπραγοι γιατί αυτές ήταν οι «διαταγές»! Λίγα χρόνια αργότερα ένας άλλος υπουργός, ο κ. Παπουτσής, έκανε το ίδιο λέγοντας ότι προτιμάει σπασμένα μάρμαρα από σπασμένα κεφάλια! (Η δραματοποίηση είναι πάντα πρόσφορη προκειμένου να δικαιολογηθή η μαλακία.) Συμμερίζομαι και μοιράζομαι τις ανθρωπιστικές ευαισθησίες του κ. Παπουτσή, αλλά για αυτό δεν είμαι υπουργός ούτε σε κάποιο σώμα ασφαλείας, η μοναδική δε στολή που έχω φορέσει στη ζωή μου ήταν της …φιλαρμονικής. Οπως έλεγε και ο Κουβανός ποιητής (και καθηγητής μου) Κόζερ, «Κίνα μην με κοιτάζης λάγνα, γιατί το μόνο που θαυμάζω στο τουφέκι σου είναι η κομψότητα». Οποιος όμως αναλαμβάνη τέτοιες θέσεις πρέπει να είναι έτοιμος να σπάση μερικά κεφάλια αν χρειαστή κι’όχι απλά να προϊσταται του χάους επειδή το κόμμα του έπρεπε να τον βάλη κάπου.
Οποίως διάφοροι πρυτάνεις και εν γένει εκπαιδευτικοί αξιωματούχοι αφήνουν τα ιδρύματά τους στο έλεος ημιβαρμάρων επικαλούμενοι το πανεπιστημιακό άσυλο ενώ τεντώνουν κωμικά το σπιθαμιαίο τους ανάστημα κάθε φορά που απειλούνται τα «προνόμιά» τους από αναιμικές και εκ των προτέρων καταδικασμένες «μεταρρυθμιστικές» πρωτοβουλίες.
Μερικά χρόνια πριν, ο «ναύαρχος» Λυμπέρης ενώ ήδη είχε γίνει εισβολή επί ελληνικού εδάφους (Ιμια) έψαχνε στο τηλέφωνο τον Σημίτη που μόλις είχε αναλάβει και γενικά δεν είχε ιδέα από τέτοια πράγματα, να του πή τί θα κάνη (και έβγαλε και βιβλίο ο ανεκδιήγητος να δικαιολογήση τα αδικαιολόγητα)! Μα καλά, σε περίπτωση ξένης επίθεσης δεν εξυπακούεται ότι αμύνεσαι πάραυτα, άσχετα τί θα πράξη η πολιτική ηγεσία εκ των υστέρων; Πού ματακούστηκε να γίνεται εισβολή και κατάληψη εθνικού εδάφους και ο υπεύθυνος άμυνας στην περιοχή να ψάχνη οδηγίες; Εν συνεχεία, αντί να δώση εντολή να καταληφθή τουλάχιστον μια από τις αφύλακτες τουρκικές βραχονησίδες ώστε η Ελλάδα να ισοφαρίση το διπλωματικό πλεονέκτημα των Τούρκων, έστειλε το ελικόπτερο σε αποστολή αυτοκτονίας, «να φωτίση» ταμπουρωμένους κομάντος! Και είδαμε τί ακολούθησε. Τέτοια στρατιωτικά αναστήματα παράγουν όμως οι κομματικοποιημένες σχολές και η υποχρεωτική οσφυοκαμψία όσων επιθυμούν να ανελιχθούν σε κορυφαία πόστα. Και πού να δήτε τη γενιά που ακολούθησε αυτή του Λυμπέρη! Σαν σερβιτόροι στου Σταμάτη (στην Αστόρια) μοιάζουνε, τρέχοντας πίσω από πολιτικούς του συρμού με τη γλώσσα έξω, ένστολες ορντινάτσες χωρίς προσωπικότητα, ήθος, χαρακτήρα (δεν λέω ότι είναι όλοι έτσι, αλλά το προβεβλημένο δείγμα είναι άκρως απογοητευτικό).
Ο κ. Σημίτης και δικαιολογημένα εδώ που τα λέμε, ήταν χεσμένος καθόλη τη διάρκεια της περιπέτειας των Ιμίων οπότε έψαχνε τον Κλίντον να ξελασπώση για πάρτη του. Εν είδη ψυχρολουσίας διαπίστωνε ότι η ηγεσία της χώρας δεν ήταν νούμερα και αναλύσεις όπως η πανεπιστημιακή του καθηγεσία. Τουλάχιστον κατάφερε να διαχειριστή την κρίση, μεταθέτοντας ένα ακόμη πρόβλημα στις επόμενες γενιές.
Ο δε υπουργός Πάγκαλος καθότανε σαν τη γελάδα (με το θάρρος, και εγώ υπέρβαρος είμαι) στη σιγουριά του «Μέγκα» περνώντας την ώρα του με θεωρητικές αναλύσεις, τα δε τηλεοπτικά συνεργεία κάλυπταν με απόλυτη ελευθερία και ανευθυνότητα τις κινήσεις του ελληνικού στόλου! Κάντε σύγκριση τώρα μεταξύ μόλις δύο γενεών: ο παππούς του Πάγκαλου, ο στρατηγός, αφότου κατέρρευσε το μικρασιατικό μέτωπο και οι στρατιώτες εξουθενωμένοι και απηυδυσμένοι γύριζαν όπως όπως στην Ελλάδα, κατάφερε σε χρόνο ρεκόρ να συγκροτήση κατά μήκος του Εβρου μια στρατιά 100.000 ανδρών περιμένοντας διαταγές για επίθεση! Ηταν τότε που ο Ατατούρκ τα χρειάστηκε και διεμήνυσε στον Ινονού, ο οποίος συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις, να κάνη τις υποχωρήσεις που απαιτούσε μια λύση ικανοποιητική για τους Ελληνες!
Με την ιταλική εισβολή το 1940, όταν οι δυνάμεις του εχθρού είχαν ήδη εισχωρήσει στο ελληνικό έδαφος και ο ελληνικός στρατός κατάφερε να τους σταματήσει, ο στρατηγός Κατσιμήτρος δεν κράτησε τη γραμμή, περιμένοντας να λάβη εντολές ή να αρχίσουν διαπραγματεύσεις όπως με την Κύπρο και τα Ιμια, αλλά διέταξε την «ανακατάληψη του πατρίου εδάφους»!
Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων, δεν είμαι πολεμοχαρής ούτε θιασώτης της επιθετικότητας (με εξαίρεση το φλερτ κι’αυτό πάντα εφόσον συνοδεύεται με το απαραίτητο τακτ). Γνωρίζω επίσης ότι τα δεδομένα και οι συσχετισμοί σήμερα έχουν διαφοροποιηθεί, όπως σε κάθε εποχή άλλωστε, οι δε ηγέτες κρίνονται στο πλαίσιο επί του οποίου διαμορφώθηκαν και έδρασαν. Υπάρχουν ωστόσο κάποιες σταθερές που δεν αλλάζουν μόνο αλλοιώνονται. Δυστυχώς, στη σημερινή Ελλάδα της πλήρους αποφυγής κάθε έννοιας υπευθυνότητας ισχύει το δεύτερο …
Ο Δημήτρης Ρομποτής είναι δημοσιογράφος με έδρα τη Νέα Υόρκη.
ΥΓ: Και στον χώρο των τεχνών όμως, είχαμε άλλου είδους ηγετικές μορφές. Η Σοφία Βέμπω έγινε η τραγουδίστρια της νίκης. Με τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο Λορέντσος Μαβίλης δεν έγραφε απλώς ενθουσιώδη ποιήματα ούτε γύριζε από καφετέρια σε καφετέρια όπως πλείστοι σύγχρονοι …ωμότεχνοί του ψάχνοντας γνωστούς να τον κεράσουν, αλλά έπεσε στο πεδίο της μάχης.
