Του Δημήτρη Ρομποτή*
Πριν γίνη χωρισμός Εκκλησίας-κράτους είναι απαραίτητο να γίνη …ορισμός Εκκλησίας-κράτους ειδάλλως αερολογούμε και η όλη προσπάθεια πέρα από ένα ευκαιριακό δούναι και λαβείν θα εξελιχθή σε ένα ακόμη πυροτέχνημα και στο τέλος θα δημιουργήση περισσότερα προβλήματα από αυτά που πάει να λύση. Τί είναι λοιπόν Εκκλησία, το πλήρωμα, η ιεραρχία με τους επαγγελματίες …μουσώνες της, και τα δύο, γενικά τί καταλαβαίνουμε μ’αυτό τον όρο σε συλλογικό επίπεδο ή ακόμη και σε συλλογικό υποσυνείδητο; Ομοίως, τί είναι κράτος, η κυβέρνηση, οι δημόσιες υπηρεσίες, η γραφειοκρατία, ο σοφός, αλλά κατά βάθος μαλάκας λαός, οι κάμποι, τα βουνά και τα λαγκάδια για να παραφράσωμε το ποίημα του Ζαχαρίου Παπαντωνίου, αν δεν κάνω λάθος, όλα αυτά μαζί κι’άλλα τόσα; Κι’αν το κράτος είναι ο λαός ο οποίος δηλώνει κατά ποσοστό 90% Χριστιανός Ορθόδοξος, άσχετα τί εννοεί ο καθένας μ’αυτό, στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις όπως είχε πει ο Τσαρούχης, τότε τί νόημα έχει ένας χωρισμός Εκκλησίας-κράτους; Εκτός κι’αν το κράτος είναι αυτό που ο ελληνικός λαός αντιλαμβάνεται από της απελευθερώσεως και εντεύθεν, ένας οργανισμός δηλαδή πέραν και άνωθεν των πολιτών, με εντελώς δική του ατζέντα και συμφέροντα που αξιωματικά αντιτίθενται προς αυτά των κατοίκων! Εάν είναι έτσι, τότε ο χωρισμός Εκκλησίας-κράτους είναι επιτακτική ανάγκη, εφόσον έργοις έχει προηγηθεί ο χωρισμός κράτους και λαού ….
Σας μπέρδεψα; Οχι, βέβαια, είναι μπερδεμένα από μόνα τους τα πράγματα όπως και η ίδια η ελλαδική πραγματικότητα η οποία αφετηριακώς βρίσκεται σε διαλεκτική αντίθεση με την πραγματική πραγματικότητα για αυτό και ονειρευόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι και υπνοβατούμε όταν κοιμόμαστε. Προσθέστε και την ιδεολογικοποίηση παντός επιστητού και έχετε την πλήρη εικόνα, να μην μπορεί δηλαδή να γίνη οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση για οποιοδήποτε θέμα και ο καθένας να πετάη φούμαρα προς πάσα κατεύθυνση ψάχνοντας για δέκτες όπως οι πάλαι ποτέ παράνομοι ραδιοφωνικοί σταθμοί. Μόνο που οι τελευταίοι προσέφεραν ψυχαγωγία τουλάχιστον …
Εχω γράψει κι’αλλη φορά προκαλώντας την μήνιν ουκ ολίγων …κολλήγων της κατά περίπτωσιν ιδεοληψίας, ότι η δημιουργία του σύγχρονου ελληνικού κράτους όσον αφορά στην ταυτότητα προσομοιάζει με αυτή του …Ισραήλ! Από το πρώτο κιόλας σύνταγμα, πριν ακόμη απελευθερωθή η προς σχηματισμόν χώρα, Ελλην θεωρήθηκε όποιος ήταν μέλος “της Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας”! Αυτό λέει η ιστορική πραγματικότητα, άσχετα αν αρέση ή όχι. Οι σοφοί νομοθέτες της εποχής ήξεραν πολύ καλά ότι μεταξύ των επαναστατών υπήρχαν διάφορες γλωσσικές κυρίως ομάδες, με ειδικά και τοπικιστικά συμφέροντα και αυτό που τους ένωνε ή θα τους ένωνε στον κοινό αγώνα εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η οποία τους είχε για δεύτερης κατηγορίας ανθρώπους (ραγιάδες) ήταν η Ορθόδοξη Πίστη και η κοινή ταυτότητα του Ρωμιού ως κατάλοιπό της ανατολικής Ρωμαϊκής ή Βυζαντινής (κατά τους μεταγενέστερους Γερμανούς) Αυτοκρατορίας. Μεταξύ των ελληνοφώνων ομάδων κυρίως, υπήρχε δευτερευόντως και η ταυτότητα του Γραικού η οποία όμως δεν σήμαινε αυτό που σήμερα καταλαβαίνουμε ως Ελληνας. Οι αλβανόφωνοι και οι σλαβόφωνοι Ρωμιοί από την άλλη, χρησιμοποιούσαν τον όρο Γραικός πολύ λιγότερο. Η ταυτότητα του Ρωμιού ήταν κυρίως θρησκευτικού χαρακτήρα και ταυτόχρονα πολιτιστικού προσδίδοντας στους φορείς της στοιχεία κοινής αυτοκρατορικής καταγωγής και όχι απαραιτήτως εθνικής.
Ομοίως και η ταυτότητα του Εβραίου αφορά στο θρήσκευμα και όχι στο έθνος ειδάλλως δεν θα μπορούσε να προκύψη εβραϊκό κράτος. Οι πραγματικοί σημιτικής καταγωγής Εβραίοι όταν δημιουργήθηκε το Ισραήλ ήταν (και είναι) ένα ελάχιστο ποσοστό. Η συντριπτική πλειοψηφία είναι πολυεθνική και πολυφυλετική. Αναγκαστικά λοιπόν κύριο κριτήριο ταυτότητας έγινε η θρησκεία και όχι η εθνότητα. Ακόμη και σήμερα, πολίτης του Ισραήλ μπορεί να γίνη όποιος είναι εβραϊκού θρησκεύματος και το επιθυμεί, δεν έχει σημασία η εθνική του καταγωγή. Και στο θέμα της γλώσσας, επίσημη δεν έγινε κάποια ευρωπαϊκή ή έστω κάποια εβραϊκή όπως τα Γίντις, αλλά η αρχαία σημιτική, ισραηλινή γλώσσα προσδίδοντας έτσι στο νέο κράτος και την εθνική παράμετρο που του έλειπε.
Ηταν στο ίδιο μήκος κύματος που έναν αιώνα πρωτύτερα ο Αδαμάντιος Κοραής έφτιαξε την Καθαρεύουσα με σκοπό να την κάνη επίσημη γλώσσα του νέου ελληνικού κράτους. Επειδή γλωσσικώς η επαναστατημένη Ελλάδα ήταν σκέτη …Βαβυλωνία και επειδή ο Κοραής ήθελε τους Ελληνες της εποχής του κατευθείαν απόγονους των αρχαίων Αθηναίων σκέφτηκε πως μια πιο καθαρή και αρχαϊζουσα γλώσσα θα ήταν αυτό που χρειαζόταν. Αποτέλεσμα ήταν να προκύψη η γλωσσική σχιζοφρένεια που ταλαιπώρησε γενιές Ελλήνων και συνέβαλε στον παραιτέρω έργοις χωρισμό κράτους και λαού αφού οι πολίτες δεν μπορούσαν καν να καταλάβουν τους κρατικούς λειτουργούς οι οποίοι επίσης σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούσαν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον! Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του βασιλικού ζεύγους: ο Οθων έμαθε την Καθαρεύουσα, με αποτέλεσμα οι οπλαρχηγοί να παραπονιούνται δημοσίως ότι δεν τον καταλάβαιναν, ενώ η Αμαλία είχε μάθε μια πιο δημοτικίζουσα ελληνική για αυτό είχε και περισσότερες συμπάθειες μεταξύ των υπηκόων της. Το λάθος του Κοραή, κατά τη γνώμη μου και εκ των υστέρων, είναι ότι δεν έκανε επίσημη γλώσσα την Ελληνιστική, αυτή που ο κόσμος επί αιώνες άκουγε στις εκκλησίες και με την οποία είχε εμπειρική επαφή και βιωματική σχέση. Εάν είχε γίνει αυτό, σήμερα θα μιλάγαμε μια πολύ πιο πλούσια ελληνική γλώσσα, πολύ πιο κοντά στην κλασική και ενδεχομένως να είχαμε αποφύγει τους κατά καιρούς γλωσσικούς διχασμούς που μας άφησαν γλωσσικά και διανοητικά κουτσουρεμένους …
Μια και αναφερθήκαμε στον Κοραή, να πούμε ότι η σύγχρονη ελληνική ονομασία και ταυτότητα προήλθε κυρίως από τους Ελληνες λογίους της εποχής που είχαν ζήσει και σπουδάσει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ηταν η εποχή που η μεταβαρβαρική Ευρώπη αποζητούσε εξευγενισμένες ρίζες και από τον Διαφωτισμό και εντεύθεν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Το να είσαι Ελληνας τότε ήταν της μόδας μ’άλλα λόγια, σαν να λέμε Ιταλός σήμερα στην Ελλάδα. Ηταν από μόνος του τίτλος ευγενείας και οι Γραικοί που βρέθηκαν στην “πεφωτισμένη” Εσπερία θαμπώθηκαν κι’αυτοί από τη λάμψη της αρχαίας Ελλάδος και σου λέει κορόιδα είμαστε να αφήσουμε τέτοιο θησαυρό μόνο στους άλλους; Είμαστε Ελληνες, ομοούσιοι των αρχαίων έστω και “μετακενωμένοι” όπως έλεγε ο Κοραής, ο οποίος χωρίς κανένα πρόβλημα, πήδηξε δυο χιλιτεηρίδες και από την αρχαία Αθήνα προσγειώθηκε στη σύγχρονη μέσω Παρισίων …Το πρόβλημα ήταν πώς “να φορέσης” αυτή την απαστράπτουσα ταυτότητα στους τσαλακωμένους και αμόρφωτους σχολαστικιστικά Ρωμιούς οι οποίοι βλέπανε ούτως ή άλλως με μισό μάτι τους καλαμαράδες που έρχονταν από τας Ευρώπας να τους κάνουν ανθρώπους. Αυτό το πρόβλημα ισχύει έως την σήμερον. Και η “συζήτηση” για τον χωρισμό Εκκλησίας-κράτους είναι μία ακόμη παράμετρος του ίδου προβλήματος δια το οποίον θα επανέλθουμε …
*Ο Δημήτρης Ρομποτής ήταν δημοσιογράφος, έγινε εκδότης και τώρα δηλώνει λαϊκός τραγουδιστής με έδρα τη Νέα Υόρκη.
